El cerrahisinde değişik boyut: Biyonik El Doğumsal değişimler veya romotoid artrit sebebiyle sakat kalan eller, çağdaş el cerrahisi teknikl...
El cerrahisinde değişik boyut: Biyonik El
Doğumsal değişimler veya romotoid artrit sebebiyle sakat kalan eller, çağdaş el cerrahisi teknikleri ve silikon protezlerle biyonik olarak tekrar yaratılabiliyor.
Tıpta en süratli gelişen dallar içinde yer edinen el cerrahisinde, yeni teknikler ve protezler kullanılarak fonksiyonlarını kaybeden bir el, biyonik olarak yeniden oluşturulabiliyor. Halk arasında yalnızca kopan organları diken bir uzmanlık dalı olarak görülen el cerrahisi, doğumsal değişikliklerin ve romotoid artrit ismi verilen bir hastalığın elde yol açtığı sakatlıkların düzeltilmesini ve elin fonksiyonlarının korunmasını sağlıyor.
Acıbadem Hastanesi’nde hizmete giren El Cerrahisi Kliniği Sorumlusu ortopedi ve travmatoloji, el cerrahisi ve mikrocerrahi uzmanı Op. Dr. Ufuk Nalbantoğlu, kopan organların dikilmesinin verdikleri hizmetin sadece yüzde 10’unu oluşturduğunu ve buzdağının gözüken kısmı olduğunu belirtiyor. Op. Dr. Nalbantoğlu, Acıbadem Hastanesi’nde verdikleri hizmetle alakalı şöyle konuşuyor:
”Bizim merkezimizde benim dışımda bir plastik ve rekonstrüktif cerrahi uzmanı, bir ortopedi ve travmatoloji uzmanı ile bir de el terapisti görev yapıyor. Kopuk bir organı yerine dikmenin yanısıra, büyük bir kesiği onarmak, romatizmal bir hastalığın tuttuğu el eklemlerini onarmak, veya doğumsal el anomalisi olan bir çocuğun 10 yıllık tedavisini planlayabilmek, el cerrahlarının asıl işlevini oluşturuyor.”
Romotoid artrit sakatlık sebebi romatizma hastalık grubundan romotoid artrite yakalanan hastaların yüzde 30’unun el eklemlerinde de problemler oluşuyor. Elin orta eklemlerinde erimeler, el bileğinde çarpıklıklar gelişiyor. Hastalar, başkalarına bağımlı olarak yaşamak zorunda kalabiliyorlar.
Acıbadem Hastanesi El Cerrahisi Merkezi’nde romotoid artrid sebebiyle el fonksiyonları etkilenen hastaları da izlediklerini belirten Op. Dr. Nalbantoğlu, “Bu tip hastalar el cerrahları tarafınca takip edilmezse dayanılmaz ağrılar çekerler ve zaman içinde ellerini kullanamaz hale gelirler. Değişik tedavi şekilleri var. Tıbbi tedavi sonrasında gerektiğinde rahatsızlık etkilemesin diye eklem içindeki synovium zarını diye çıkartıyoruz. Zamanında meydana getirilen müdahelelerle, protez konularak işlevlerini yitirmeden eli kurtarabiliyoruz. Hastanın ağrısı da önlenebiliyor” diyor.
Silikon protezler Op. Dr. Ufuk Nalbantoğlu’nun verdiği bilgiye göre romotoid artritin etkilediği ellerde kullanılan eklem protezleri kullanım süreleri dikkate alınarak daha çok yaşlı hastalarda tercih ediliyor. 1980’li yıllarda kullanılmaya başlanan silikon protezleri, romatizmanın bozmuş olduğu eklemlerin yerine koyduklarını belirten Op. Dr. Nalbantoğlu, laflarına şöyle devam ediyor:
"Bu protezleri hasta 10 yıl kolaylıkla kullanabiliyor. Ayrıca bozulacağını belirlediğimiz eklemleri de dondurarak koruyoruz. Fizik tedavi uyguluyoruz. Sonuçta bir biyonik el yaratıyoruz. Ve hastalar ellerini rahatça kullanabilecek duruma geliyorlar."
Doğumsal anomaliler Türkiye’de akraba evlilikleri yüzünden ellerde doğumsal değişikliklere çok sık rastlanıyor. Ellerde en çok yapışık, eksik ya da fazla parmak benzer biçimde problemler gözleniyor. Bu da bir çocuğun hayatını son derece olumsuz etkiliyor. Örneğin sık görülen baş parmak eksikliği; elin işlevinin yüzde 50’sinin kullanılamaması anlamına geliyor. Bu tip anormallikler 1000-1500 bebekten birinde ortaya çıkıyor. Dr. Ufuk Nalbantoğlu, elin gelişiminin 2 yaşına kadar oturmadığını, çocuğun baş parmağını, gerçek işleviyle bu yaşta kullanmaya başladığını söylüyor. Ellerinde doğumsal olarak eksik, ya da fazla parmak olan küçüklere 1 yaşında müdahale ettiklerini belirten Dr. Nalbantoğlu, şöyle konuşuyor:
”Baş parmak çocuklarda 2 yaşında işlevsel hale geliyor. Daha sonra baş parmak etrafındaki ameliyatlara yöneliyoruz. Ameliyat zincirini, çocuklar ilkokula başlamadan bitiriyoruz. Çünkü ilkokulda çocuklar ellerindeki farklılığı hissederek, içine kapanmaya başlıyor.”
Rehabilitasyon fazlaca mühim ameliyat sonrasında uygulanan rehabilitasyon da en az ameliyat kadar ehemmiyet taşıyor. El cerrahisinde ekip emek harcaması büyük önem taşıyor. Ameliyat daha sonra elin işlevini kazandırmada el terapistlerine mühim görev düştüğünü belirten Dr. Nalbantoğlu, şunları söylüyor:
”Cerrahın ameliyat sonrasındaki en büyük rakibiniz ödemdir. Eğer elde cerrahi sonrasında şişme olursa başarı şansı düşer. Biz ameliyatı yapıyoruz. Ameliyat hemen sonra bizim terapistimiz, hastaları, ellerini nasıl kullanacakları mevzusunda bilgilendiriyor. Örneğin bilgisayar kullanırken elin açısının nasıl olması, tenis canlandırırken raketi nasıl tutması gerektiğini hastaya gösteriyor. Bu da bizim ameliyatımızın başarı şansını artırıyor.”
Mikrocerrahi nereden nereye geldi?
Mikrocerrahi teknikler tıbbın birçok alanında kullanılıyor. Ancak en fazlaca kullanıldığı alan el cerrahisidir. El cerrahı olan bir hekimin mikrocerrahiyi bilmesi zorunludur. Mikrocerrahiyle ameliyat yapılması 1960’lı yıllara dayanıyor. 1966 senesinde ise ilk Boston’da ilk kere kesik bir kol yerine dikildi. Bu bir kilometre taşı oldu. Türkiye’de ise 1971 yılında ilk defa mikrocerrahi kanalıyla kesik bir parmak yerine dikildi. O yıllardan günümüze geldiğimizde Türkiye’nin bu konuda iyi bir noktada olduğunu görüyoruz. Halk içinde yalnızca kopan organları diken bir uzmanlık alanı olarak görülen el cerrahisi ve mikrocerrahiyle doğumsal değişiklikler ve romotoid artrit ismi verilen bir hastalığın elde yol açtığı sakatlıklar başarıyla düzeltilmektedir. Kopan organların yerine dikilmesi el cerrahisi ve mikrocerrahinin gerçek işlevinin sadece yüzde 10’unu oluşturmaktadır.
Biyonik bir el yaratmak mümkün
Romatizmal rahatsızlık grubundan romotoid artride yakalanan hastaların yüzde 30’unun el eklemlerinde problemler oluşuyor. Elin orta eklemlerinde erimeler, el bileğinde çarpıklıklar gelişiyor. Dayanılmaz ağrılar çekiyorlar. Hastalar ellerini kullanamadığı için başkalarına bağımlı kalabiliyorlar. Bu tip hastaların el cerrahları tarafınca takip edilmesi gerekiyor. El cerrahisi yöntemleriyle bireyin bozulan eklemlerini silikon protezlerle değiştiriyoruz. Bozulacağını tahmin ettiğimiz eklemleri ise dondurarak koruyoruz. Bozulan eklemlerin yerine silikon eklem, kirişlerin yerine protez kirişler naklediyoruz. Biyonik bir el yaratıyoruz. El oldukca karışık bir organ. Eldeki oldukça minik kırıklarda ise geliştirilmesine NASA’nın yardım etmiş olduğu 1 milimetrelik titanyum çivileri kullanıyor ve kırıkları sabitleştiriyoruz.
Doğumsal anormallikler tedavi ediliyor
Ayrıca her 1000-1500 bebekten birinde görülen doğumsal el anormalliklerinin de tedavisini planlıyoruz. En sık gördüklerimizden birisi baş parmak eksikliği. Baş parmak eksikliği elin yüzde 50 işlevinin kullanılamaması anlamına geliyor. Bu yüzden baş parmağın işlevsel hale geldiği 2 yaşından sonrasında ameliyatlara başlıyor ve çocuk ilkokula başlamadan ameliyat zincirini tamamlıyoruz. Ameliyat hemen sonra uyguladığımız rehabilitasyon da en az mikrocerrahi kadar ehemmiyet taşıyor. Fizyoterapistler hastaya elini iyi mi kullanacağını gösteriyor.
Teşhiste son gelişmeler neler?
Birçok hastada sinir yaralanmaları, sinir basısı ismini verdiğimiz olaylardan meydana gelen ağrılar ve uyuşmalar gözlüyoruz. Eskiden yalnızca EMG yöntemi ile sinir zedelenmesinin boyutunu araştırırdık. Ama artık SSEP ismi verdiğimiz bir yöntemle sinirlerdeki zedelenmenin boyutunu tam olarak ölçebiliyoruz. Parmaklara ihtar veriyoruz. Başa bağlanan elektrodlarla da bu uyarının kaliteli olarak gelip gelmediğini test ediyoruz. Eğer kayıp varsa tam boyutuyla teşhis ederek ameliyatı da ona nazaran planlıyoruz. Ayrıca dolaşım bozukluğu ve damarsal anormalliklerin ve eldeki tümör şeklinde durumların teşhisi nükleer tıpla büyük bir başarıyla yapılıyor. (MR gibi)
Mikrocerrahideki son olarak gelişmeler
Bu alandaki son olarak gelişmeler robotlarla ilgili. ABD’da mikrocerrahiyle ilgili gelişmeler çoğu zaman ordunun yapmış olduğu çalışmalarla biçimleniyor. NASA “Robotik Arm” ismi verilen bir el geliştirdi. Mikrocerrahide dokular inceldikce cerrahın elinin titrememesi gerekiyor. Ameliyatlar kırılgan hale geliyor. Bu amaçla hususi bir robot kolu geliştirildi. Bu robota tekrar bir cerrah kumanda ediyor. Çok ince dokuların hatasız bir şekilde dikilmesi sağlanıyor. Bu emekler şimdilik belirli merkezlerde yürütülüyor.
Mikrocerrahinin geleceği ve doku mühendisliği
El cerrahisinin ve mikrocerrahinin geleceğini doku mühendisliğinin belirleyebileceğini söylemem olası. ABD’de Boston’da MIT’de bir farede insan kulağı geliştirilebildi. Ayrıca kirişler bizim el cerrahisindeki en mühim sorunumuz. Eğer insan kirişi laboratuvar ortamında üretilebilirse bu bizim ameliyatlarımızın başarı oranını artıracak anlama gelir.
Kayıtlar
COMMENTS